Μεταστάσιο ή Μεταστάζιο

(Pietro Metastasio, Ρώμη 1698 – Βιέννη 1782). Φιλολογικό ψευδώνυμο του Ιταλού ποιητή Πιέτρο Ντομίνικο Αρμάντο Τραπάσι (Pietro Dominico Armando Trapasi). Κηδεμόνας του ήταν ο Γκραβίνα, ο οποίος του κληροδότησε ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του και τον προσανατόλισε προς τις ανθρωπιστικές σπουδές, ενώ υπήρξε μαθητής του Καλαβρέζου φιλοσόφου Γκρεγκόριο Καλοπρέζε, ο οποίος τον ώθησε στη μελέτη της φιλοσοφίας. Το 1718, οπότε έγινε δεκτός στην ακαδημία Αρκαδία, είχε ήδη γράψει μια τραγωδία, τον Ιουστίνο, καθώς και άλλα ποιήματα εκ των οποίων τα περισσότερα συγγράφηκαν περιστασιακά. Από το 1719 έως το 1724 έζησε ασκώντας το επάγγελμα του νομικού στη Νάπολη, όπου εγκαινίασε την παραγωγή θεατρικών έργων με τους Κήπους των Εσπερίδων, τον Ενδημίωνα, την Αγγέλικα και την Εγκαταλειμμένη Διδώ. Το τελευταίο αυτό έργο ήταν μελόδραμα, που τον έκανε διάσημο, εμπνευσμένο και εκτελεσμένο από την αοιδό Μαριάνα Μπέντι Μπουλγκαρέλι, η οποία υπήρξε μούσα του, προστάτιδα, ερωμένη και πιστότατη φίλη του έως τον θάνατό της (1732). Στο διάστημα 1724-30 ο Μ. εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, όπου συνέθεσε πολλά εορταστικά τραγούδια και θεατρικά θεάματα, θρησκευτικά δράματα και μελοδράματα, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται τα Σιρόης, Σύφαξ, Ο Κάτων στην Υτίκη, Η αναγνώριση της Σεμίραμης κ.ά. Το 1730 ο Μ. έφθασε στη Βιέννη με σκοπό να διαδεχθεί τον Απόστολο Τζένο ως αυλικός ποιητής του αυτοκράτορα Καρόλου ΣΤ’. Αμέσως μετά την άφιξή του στον καινούργιο τόπο διαμονής του, ετέθη υπό την προστασία της κόμισσας Μαριάννας Πινιατέλι ντ’ Αλτάν (είναι η δεύτερη Μαριάννα, ακολούθησε μια τρίτη, η Μαριάννα Μαρτίνεθ, την οποία γνώρισε σε μεγάλη ηλικία). Ιδιαίτερα γόνιμη και ευτυχισμένη υπήρξε η πρώτη δεκαετία της παραμονής του στη Βιέννη, κατά την οποία συνέθεσε τα έργα Ο Αδριανός στη Συρία, Η επιείκεια του Τίτο, Ο Αχιλλέας στη Σκύρο, Η αναγνώριση του Κόρου, Ατίλιος Ρήγουλος, καθώς και τα καλύτερα δράματα του Δημοφών και Ολυμπιάς. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Μαρίας Θηρεσίας (1740-80) ο Μ. εξακολούθησε να διευθύνει τη θεατρική ζωή της βιεννέζικης αυλής, αλλά οι παραγωγές του χαρακτηρίζονταν πλέον από φτωχή έμπνευση. Τα έργα του εκτός από δράματα ιστορικού ή εξωτικού περιεχομένου, καντάτες και λυρικά ποιήματα περιλάμβαναν ακόμη σημαντικά θεωρητικά έργα (για την ποιητική του Ορατίου, του Αριστοτέλη και για το αρχαίο ελληνικό θέατρο), στα οποία αναλύεται με οξύνοια η κλασική τεχνοτροπία. Ο συγκρατημένος και ευχάριστος χαρακτήρας του Μ. (όπως φαίνεται και από τις Επιστολές του, γνήσια αντιπροσωπευτικές του 18ου αι.) τον οδήγησε απρόσκοπτα, και ως φυσική συνέπεια, σε μια ανέμελη ζωή, που τη συνόδευε πάντα η επιτυχία. Στην αυστριακή αυλή υπηρέτησε με εντιμότητα και χωρίς δουλοπρέπεια (η γνωστή περιγραφή στο έργο Ζωή του Αλφιέρι, όπου παρουσιάζεται ένας Μ. γονατισμένος δουλοπρεπώς μπροστά στη βασίλισσα, εμπεριέχει στοιχεία υπερβολής). Καρπός της έμφυτης ικανότητάς του να εναρμονίζεται με την εποχή του αποτελούν και τα θεατρικά του έργα, τα οποία γεννώνται από την πνευματική ανάγκη να συνδυαστούν στο μελόδραμα η λογοτεχνική με τη μουσική έκφραση και επομένως να δοθεί στο λογοτεχνικό κείμενο το προβάδισμα σε σχέση με το μουσικό εύρημα, αφού το τελευταίο ενυπάρχει στον λόγο και στη δραματική πλοκή (οι μουσικοί στα μελοδράματα του Μ. περιορίστηκαν να συνοδεύουν το λιμπρέτο, να το εκτελούν σε απόλυτη συνεργασία με τον ποιητή). Η μουσικότητα αποκαλύπτει την εσωτερική υφή του μεταστασιανού μελοδράματος, το οποίο χαρακτηρίζεται από μια στοχαστική και διαυγή ανάλυση μιας εκτεταμένης κλίμακας ψυχολογικών περιπτώσεων. Τα ερωτικά πάθη, η ζήλια, το καθήκον προς την πατρίδα, η αφοσίωση στη φιλία, συνιστούν μερικές από τις άπειρες δυνατότητες έκφρασης της ανθρώπινης ψυχής· ένα ακόμη χαρακτηριστικό αυτών των παθών είναι ότι δεν προβάλλονται στα πρόσωπα του έργου διανθισμένα με τάσεις ρομαντισμού, αλλά διαφαίνονται από την ανάλυση των εσωτερικών αντιθέσεών τους. Από τον κόσμο των ηρώων του Μ. απουσιάζει η άμεση δραματική σύγκρουση και η αξία των έργων του ή τα όριά τους βρίσκονται ακριβώς στην ορθολογική αφαίρεση που παρουσιάζει το πλάσιμο των χαρακτήρων του. Ο Ιταλός ποιητής Πιέτρο Μεταστάζιο, σε προσωπογραφία της Ροζάλμπα Γκαριέρα (Πινακοθήκη της Δρέσδης, Γερμανία). Χαρακτικό του Πιερ Αντόνιο Νοβέλι για την έκδοση του λιμπρέτου του Πιέτρο Μεταστάζιο για την όπερα «Εγκαταλειμμένη Διδώ» (Βενετία, 1781-83).